Lan có thể vừa quyến rũ vừa trêu ngươi, vừa hấp dẫn vừa làm cho chúng ta cảm thấy thất vọng. Chúng không ngừng tạo ra sự thích thú khi bạn làm quen với một loại lan đã được chọn lựa để nuôi dưỡng và chăm sóc thường xuyên. Việc phun sương mỗi ngày, tưới cây và cung cấp dưỡng chất mỗi tuần cũng như quan tâm liên tục đến những yêu cầu về mặt trồng tỉa chẳng hạn như ánh sáng, độ ẩm và môi trường cần thiết cho cây lan của bạn, là một quá trình rất hữu ích. Bạn sẽ nhanh chóng thấy mình muốn trồng thêm nhiều loài lan khác, mở rộng bộ sưu tập để trồng thêm một số loài lan quý hiếm cũng như những loài phổ biến hơn. Qua thời gian, bạn sẽ trở thành một chuyên gia về việc trồng tỉa và chăm sóc bộ sưu tập lan của riêng bạn và cảm nhận được sự vui thú hài lòng trong việc ngắm nhìn kết quả từ công lao chăm sóc của mình.
Nhiều loại lan lai tạo thú vị, chẳng hạn như loài Phalaenopsis Ánh dương Ngọt ngào này, đã được nuôi trồng xuất phát từ các chủng Phalaenopsis Violacea lấy từ đảo Bornéo, Indonesia. Kết quả lai tạo thường cung cấp nhiều loài hoa có màu sắc phong phú, cành ngắn, gần với thân cây, mỗi lần chỉ nở một hoa.
Những bước đầu tiên
Lan là một loài cây có tính thích nghi khá tuyệt vời, có thể trồng trong bất cứ môi trường nào một cách dễ dàng. Điều này luôn làm ngạc nhiên những người lần đầu tiên tiến hành việc trồng lan. Kết quả của việc trông thấy những dấu hiệu ban đầu của bông hoa – những mầm xanh nhỏ lú ra từ thân cây – là một hiện tượng đặc biệt, chỉ nhường bước cho hiện tượng cuối cùng khi hoa nở rực rỡ. Những bông hoa này vẫn liên tục khoe sắc trong nhiều tuần, mang lại cho bạn niềm vui mỗi ngày.
Lan là một loài thực vật có tuổi thọ dài: một khi đã sống ổn định, chúng có thể tồn tại qua hết cuộc đời của bạn và còn hơn thế nữa, với điều kiện chúng không chết hay suy yếu đột ngột vì không được chăm sóc đầy đủ. Loài lan luôn có khả năng thích ứng cao, chúng vẫn tiếp tục nở hoa trong những điều kiện khắc nghiệt và ngay cả khi hoàn cảnh trở nên quá khắc nghiệt khiến chúng có thể chết thì chúng vẫn nở ra những bông hoa sặc sỡ cuối cùng, trong việc cố gắng duy trì nòi giống thông qua việc tạo hạt.
Một thế kỷ trước đây, người ta phải bỏ ra rất nhiều tiền để mua các chủng lan đặc biệt, biến việc trồng lan thành việc chỉ dành cho giới giàu có, mọi người đều nghĩ lan là một loài cây rất khó trồng, cần phải có các chuyên gia và môi trưòng nóng ẩm của nhà kính được thiết kế đặc biệt.
Ngày nay, lan được bán phổ biến khắp nơi, các cửa hàng bán hoa cũng như những vườn ươm đặc biệt, nơi mà bạn có thể mua rất nhiều chủng loại khác nhau. Lan nở rộ trên bục cửa sổ các căn hộ, văn phòng, khách sạn và trong những nhà kính nhỏ của những người trồng hoa chuyên nghiệp.
Ba loài lan phổ biến
Loài lan mà bạn thường thấy được trồng trong nhà nhất là loài Phalaenopsis (lan Hồ Điệp) xinh đẹp, màu nhạt hoặc chấm đen, có vân hoặc một màu giản dị. Trong những năm gần đây, loài lan này được nhiều người chú ý và trở thành giống phổ biến được trồng trong nhà. Qua sự kết hợp giữa màu trắng với màu hồng và vàng, loài Phalaenopsis có 3 đến 4 cánh hoa lớn, cong, hấp dẫn, từ màu tối đến xanh vừa và những chùm rễ trắng, to, thường có khuynh hướng mọc lan ra khỏi chậu hoa. Loài này thường được đem bán dưới dạng những cánh hoa cắt rời, mỗi lần như vậy chúng có thể vẫn còn tươi trong nhiều tuần và trước khi những cành đầu tiên tàn héo, ở phần đáy thường xuất hiện những nụ mới hứa hẹn một đọt hoa khác trong những tháng sắp tới. Loài này rất phù hợp để trồng trong nhà, nơi mà chúng không phải chịu tác động trực tiếp của ánh nắng mặt trời, những cơn gió lạnh hay bị đông cứng trong những đêm lạnh giá.
Một loài lan thường thấy được trồng ở những không gian thoáng đãng là loài Cymbidium (Địa lan). Trong nhà hoặc trong nhà kính, những cây lan to lớn này có tán lá dài, giống như loài cây nhiệt đới thường mọc rủ phía sau một tá những chùm hoa, vốn mọc trên những cành khá cao. Với vô số màu sắc, các chủng lan này dường như là vô tận, riêng loài có màu xanh dương cho đến nay vẫn làm những nhà lai tạo giống thất vọng. Cymbidium thường nở hoa vào mùa đông và xuân, vào những lúc mà màu sắc rực rỡ của chúng tương phản một cách thú vị với khu vườn trơ trụi ở bên ngoài. Thông thường các bông hoa của chúng vẫn tươi tốt trong nhiều tháng.
Những bông hoa tuyệt đẹp của loài Miltoniopsis Faldouet có những cánh hoa màu đỏ hạt dẻ với các cánh môi màu trắng, viền màu hoa cà cùng những chấm và vạch nâu sẫm.
Nhiều loài lan khác cũng có thể sống tốt trong nhà với một sự chăm sóc tối thiểu, nhưng ít có loài nào có thể so sánh với loài Miltoniopsis hay còn được mọi người yêu mến gọi là lan bướm. Thân nhỏ với những bông hoa lớn, loài lan này cung cấp cho mùa hè một một hương vị thanh nhã. Bạn có thể tìm mua loài lan này hoặc những giống tương tự trong các cửa hàng lan địa phương, mang một hoặc hai cây về nhà, bạn sẽ không bao giờ cảm thấy thất vọng.
Trong khi không cần nhiều thời gian để nhận biết và phân biệt những loài lan phổ biến này, bạn có thể phải bỏ ra cả đời để học hỏi về chúng một cách tổng quát. Vì chủng loại của chúng phong phú hơn bất cứ loài thực vật nào và chính sự tìm hiểu vô tận về họ thực vật lớn nhất thế giới này đã làm cho công việc nuôi trồng lan trở nên thu hút đối với bạn.
Những cánh hoa của loài Cymbidium Erythrostylum, một chủng lan xinh đẹp từ Việt Nam, vươn ra phía trước để ôm lấy môi hoa. Giống hoa trắng tinh khôi hoàn hảo này đã tạo điều kiện cho việc lai ra nhiều giống lan tuyệt vời khác.
Bộ sưu tập lan
Có thể bạn chỉ bắt đầu với một hoặc hai cây lan trên bục cửa sổ, nhưng mối quan tâm của bạn ít khi dừng lại ở chỗ đó. Loài lan có thể hấp dẫn đến nỗi bạn sẽ không bao giờ cảm thấy mình có đầy đủ, bạn luôn thấy rằng mình tuyệt đối phải có thêm một cây lan khác nữa. Và không bao lâu sau, một bộ sưu tập nhỏ trở nên lớn hơn, khi các bục cửa sổ và những chỗ trống trong nhà đã được sử dụng hết, cũng là lúc bạn phải cung cấp cho bộ sưu tập này một nơi chốn của riêng nó trong một nhà kính được thiết kế đặc biệt, để tạo điều kiện sống phù hợp cho chúng.
Trong bất cứ một cơ hội nào, những nhà trồng tỉa cố chủ tâm đều không thề cưỡng lại được sự quyến rũ của việc bổ sung thêm những giống lan mới, giống như chúng ta từng thấy quá trình trao đổi nhộn nhịp diễn ra bên lề những cuộc triển lãm về lan. Đừng quên rằng cây lan cũng lớn lên: trong vài năm một cây được mua về trong một chiếc chậu nhỏ có thể phát triển và chiếm gấp đôi khoảng không gian cần thiết trước đó.
Nếu bạn kiên nhẫn thì khi mua những cây con về trồng bạn nên chọn mua các bình lớn để đủ không gian cho cây lớn lên, vì những lọ thuỷ tinh không phải là một lựa chọn tốt nhất. Đây là những lọ đã được thanh trùng chứa khoảng một chục cây, cao 2,5 cm và chúng cho ta kinh nghiệm nuôi trồng lan đến khi nở hoa, một quá trình vốn kéo dài trong nhiều năm. Mười hai cây nhỏ sẽ không chiếm nhiều không gian so với mười hai cây đã nở hoa, thật hấp dẫn khi cho mỗi cây ra hoa dần trước khi nhổ bớt những cây còi cọc và giữ lại các cây tốt nhất. Những cây còn lại là món quà tuyệt vời để phân phát cho bạn bè, họ sẽ cảm thấy vui thích với món quà đó và chính họ có thể sớm trở thành những người chơi lan trong tương lai. Các lọ dành cho dân chơi lan có thể chứa những hạt đã nảy mầm, chúng có thể khác nhau khi nở hoa hoặc chứa những cây chiết mô vốn sẽ giống nhau hoàn toàn khi lớn lên. Khi bạn muốn mua những lọ dành cho dân chơi lan, người bán sẽ luôn vui lòng thảo luận những vấn đề trên với bạn.
Tuy giờ đây giống lan Oncidium Tigrinum từ Mexico ít được trồng, nhưng nó đã để lại di sản ở một số giống lai tuyệt đẹp chẳng hạn như giống Hổ Lai Odontocidium này, vốn thừa hưởng sắc vàng đa dạng của nó.
Giống Stanhopea, chẳng hạn như lan Stanhopea Tigrina này là những cây lan khác thường với những bông hoa có màu sắc phong phú, hương thơm đậm đà dưới đáy cây. Tuổi thọ của những bông hoa này rất ngắn ngủi, chỉ kéo dài trong vài ngày.
Bộ sưu tập của dân chuyên nghiệp
Sau khi thực hiện bộ sưu tập của bạn với những cây dễ trồng, bạn có thể muốn trở thành người chuyên nghiệp hơn với những loài lan mà bạn cho là hấp dẫn nhất. Mỗi người đều có những sở thích riêng và bạn sẽ trở nên rành rẽ hơn khi khám phá ra nhiều loài lan khác nhau hiện có trên thị trường. Một số người trồng tỉa tập trung vào những loại cây có kích thước nhỏ với những bông hoa xinh đẹp, quyến rũ nhưng nhỏ nhắn, chẳng hạn như giống Pleurothallis và họ hàng của nó. Với những giống này bạn sẽ có những bông hoa tuyệt đẹp, nhỏ nhắn và chiếm rất ít không gian. Nếu ưa thích những bông hoa có đường nét mạnh bạo hơn, bạn nên tìm nhiều biến thể khác nhau của giống Paphiopedilum, giống lan hài thanh nhã mà hoa của chúng có hình dạng đặc trưng của một chiếc túi và có nhiều màu sắc nổi bật. Nở hoa vào mùa đông và bền lâu, giống lan Paphiopedilum cần có bóng râm và nhiệt độ ấm áp.
Dù bộ sưu tập lan của bạn ở trong nhà hay trong nhà kính thì vẫn có nhiều cách khác nhau để trồng. Nhiều giống lan cộng sinh (những cây thường sống bám trên thân của cây khác, chẳng hạn như loài Coelogyne hay Encyclia) rất phù hợp với việc nuôi trồng trên những miếng vỏ cây hoặc trên các thân cây lớn nằm cuối góc nhà kính như một nơi trưng bày cố định khá bắt mắt. Ở mức độ nhỏ hơn, một chậu nuôi cá không sử dụng có thể là một nơi ở lý tưởng cho các loài lan nhỏ, nơi mà bạn có thể tạo ra một bầu không khí có độ ẩm phù hợp cho chúng.
Khi mối quan tâm của bạn về lan mở rộng thêm, bạn có thể thích chia sẻ kinh nghiệm chơi lan của mình với người khác. Thật không khó để tìm ra các thông tin về những hiệp hội chơi lan địa phương tại nơi bạn sống và từ những cuộc gặp gỡ và hội thảo thường xuyên, bạn có thể mở rộng tầm hiểu biết cũng như thưởng thức các cây lan của những thành viên khác. Bạn cũng có thể trao đổi những mẹo vặt và lời khuyên về việc trồng lan. Ngoài ra, những trại ươm giống lớn thường mở các cuộc hội thảo và hội chợ, trong khi các cuộc triển lãm về lan cung cấp cho bạn cơ hội để học hỏi và mua những giống lan mới. Qua việc nuôi vài cây lan, bạn đã mở ra một khoảng trời mới cho riêng mình.
Giống Paphiopedilum Spicerianum, một chủng lan xinh đẹp từ Ấn Độ, là nền tảng của nhiều giống lan lai tạo phức tạp ngày nay. Đài hoa hình chiếc nón ở sống lưng giúp ngăn nước rơi vào trong túi hoa.