BÓN PHÂN NHƯ THẾ NÀO
Về mặt tự nhiên, việc tưới nước và bón phân cho lan là cùng một hoạt động, bởi vì cả hai hoạt động này cùng liên quan đến đưa nhiều nước vào cây lan. Như việc tưới nước, đã có một lượng dung dịch phân được cung cấp chúng có thể dùng khi chúng cần. Khi tưới nước và bón phân cũng cần lưu ý đến nhiệt độ ở mức thích hợp. Nếu nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp, rễ cây lan sẽ không hấp thụ dinh dưỡng một cách đầy đủ. Bạn có thể đã đọc tài liệu hoặc tham dự các cuộc tranh luận rằng phải chăng các chất trồng cần phải ướt trong khi bón phân. Theo cảm nghĩ của tôi thì nếu bạn dùng loại phân loãng thì sẽ ít rủi ro sự làm hại của muối là nhỏ, ta gọi đó là “nước phân” Điểm quan trọng là các cây lan, và các loại cây khác cũng thế, cần có sự hiện diện của nước để chúng hấp thụ dinh dưỡng. Chắc chắn là thế, lượng muối sẽ là tối thiểu khi chúng ta dùng với lượng nhỏ dung dịch nước phân.
Nếu như bạn chỉ có một ít cây lan, bạn chỉ cần chuẩn bị hai ga-lông (3,78 lít) nước pha phân, như vậy là đủ. Đặc biệt, lần bón phân đầu tiên bạn đừng tin vào sự ước lượng của bạn, hãy dùng cái muỗng để đong lường và trộn đều. Đối với bộ sưu tập nhiều hơn, mà bạn dùng thường xuyên thì cần có dụng cụ đong đếm chính xác hơn. Những thứ này có thể phức tạp và đắt tiền – hoặc cũng có thể chúng đơn giản và rẻ tiền (dù vẫn hiệu quả). Những thứ đơn giản đã lắp đặt sẵn các ống dẫn và bơm đặt trong dung dịch nước phân. Có nhiều dụng cụ đặt sẵn một tỷ lệ như 1:15, do đó nếu bạn có bình một ga-lông chứa phân đậm đặc, và bạn cần ½ muỗng phân cho một ga-lông, bạn sẽ đặt một tỷ số 1/15=1/2/X. X là một con số chỉ số lượng phân bạn muốn pha với một ga-lông nước để tạo ra dung dịch phân đậm đặc là 15/2 hoặc 7 ½ muỗng cà-phê. Nếu bạn mua những dụng cụ này thì đều có sách hướng dẫn.
SỰ MẤT CÂN ĐỐI VỀ DINH DƯỠNG TRONG CÁC CÂY LAN
Hàm lượng dinh dưỡng trong các chất trồng có trong chậu, được bổ xung thêm các chất dinh dưỡng trong nguồn nước tưới, đã tương đối đầy đủ để đẩy các chất vô ích ra ngoại trừ sự thiếu hụt nitrogen và phosphorus đối với những cây phát triển chậm. Sự thiếu hụt nitrogen đối với cây lan có thể dẫn đến bị vàng lá, bắt đầu từ những lá già rồi chuyển dần sang các lá non, nếu như việc thiếu hụt đó vẫn cứ diễn ra. Những chồi non hình thành mà thiếu nitrogen sẽ làm cho cây còi cọc. Sự thiếu hụt phosphorus thường rất ít xảy ra nhưng chúng có thể được bù đắp khi cây được cung cấp nitrogen, trong khi phosphorus lại không thể. Trong trường hợp này, nitrogen sẽ kích thích tăng trưởng, đưa đến nhu cầu phosphorus mà lượng chất này dù có sẵn ở đó nhưng cũng không đủ. Lá lan trở nên xanh đậm, thậm chí có sắc đỏ nếu như không đủ phosphorus. Điều đó sẽ làm giảm sự phát triển một cách mạnh mẽ.
Mặt khác, chất dinh dưỡng quá nhiều cũng có xảy ra với cây lan, hầu hết là do bón quá nhiều phân. Chưa đến mức cực độ, nhưng bón quá nhiều phân kích thích sinh dưỡng phát triển, vì nitrogen, phosphorus và potassium luôn hỗ trợ cho phát triển, để có nguồn dinh dưỡng dự trữ cần thiết cho việc phát hoa. Thà là giảm tỷ trọng các thành phần của phân và khối lượng phân bón còn hơn dùng nhiều phân kích hoa, vì việc đó sẽ dẫn đến tình trạng rễ lan bị đen lại, ở đó sẽ tích tụ muối và làm cho đầu những lá non bị chết. Trong trường này, cây lan sẽ phát triển chậm lại do chúng làm suy yếu khả năng hấp thụ của rễ. Khi đã thấy như vậy, cần phải ngưng việc cung cấp thêm phân cho lan và tưới nhiều nước để thau rửa lượng muối còn lại. Và thay chậu cũng là một biện pháp nên làm.
Hình 2: Một cây lan hài bị thiếu nitrogen nên lá bị vàng
CÁC NHÂN TỐ KHÁC TRONG VIỆC BÓN PHÂN
Ngoài sự thiếu hụt nitrogen và phosphorus, những hiện tượng thiếu hụt các chất khác đối với cây lan cũng được khảo sát. Đầu lá bị khô cũng là một biểu hiện không tốt đối với cây lan. Có thể có nhiều nguyên nhân, bao gồm các loại muối vượt quá giới hạn bởi bón quá nhiều phân. Qua thảo luận giữa Poole và Sheehan trong chuyên đề “Lá cây lan Cattleya bị chết – Nguyên nhân thực là gì?” đã quy cho là do thiếu hụt calcium và đưa ra một giả thuyết: “một bộ rễ khỏe mạnh cần được hấp thụ các ion calcium từ chất trồng và chúng cần rất nhiều calcium trong suốt thời ký là dài ra cho đến khi trưởng thành. Rễ lan trở nên hấp thụ các ion này một cách kém hiệu quả khi mà nhiệt độ chung quanh bộ rễ tăng cao (có lẽ trên 24 oC). Tưới nước định kỳ sẽ cung cấp bổ xung calcium nhưng quan trọng hơn là nên giữ cho các chất trồng được mát, nhờ thế mà bộ rễ sẽ hấp thụ calcium tốt hơn”. Giả thuyết này chỉ ra rằng các nhân tố khác trong phân bón cần phải được xem xét, coi có vượt quá thành phần thiết yếu không. Những chất dinh dưỡng hiện hữu mà cây lan không thể hấp thụ được thì làm sao gọi là tốt! “Thực tế rằng sự hấp thụ dinh dưỡng phụ thuộc vào từng cái rễ khi chúng hô hấp, việc xác định nhiệt độ thích hợp chỉ là kinh nghiệm”. Nhiệt độ cao không những không chuyển được dinh dưỡng lên phần trên cao của cây lan mà còn ảnh hưởng đến chức năng của bộ rễ nữa. Ngoài ra, giữa các rễ mà không có không khí lọt vào được thì rễ cũng không nhận được năng lượng cần thiết để hấp thụ dinh dưỡng, rễ sẽ bị bao vây bởi các muối vậy khó mà hấp thụ được gì. Một cây lan với một rễ chết hoặc xơ xác thì cũng chẳng dùng được phân cũng như nước.
Hình 3: Những chất bị phân hủy đã làm giảm các thành phần hữu cơ và biến những vỏ cây thành mùn. Rễ cây lan không thể hấp thụ được dinh dưỡng, khó mà tồn tại dưới điều kiện thiếu oxygen. Cần thay chậu ngay!
Nguồn: Hội Hoa lan Hoa kỳ.
Kỳ sau: THAY CHẬU