PHÂN GIỐNG PAPHIOPEDILUM
Paphiopedilum charlesworthii (Rolfe) Rolfe
Từ gốc
Cypripedium charlesworthii Rolfe
Dị bản
Cordula charlesworthii (Rolfe) Rolfe
Dẫn nhập
Paphiopedilum charchesworthii được R. Moore, một viên chức của Anh quốc và là một người giám thị, định cư ở bên hồ Inle, của bang Shan thuộc miền nam của Myanmar phát hiện vào năm 1893. Ông ta tìm thấy loài lan này cách 40 km về phía tây nam của hồ Inle, chúng mọc trên vùng đá vôi. Trong một dịp khác, ông ấy ghi nhận Paphiopedilum charlesworthii mọc cùng với Paphiopedilum bellatulum.
Loài này được đưa vào châu Âu bởi một nhà nuôi trồng của Anh tên là Charlesworth, trong công ty Shuttleworth & Co. và được mô tả bởi Rolfe. Ban đầu mô tả về lai lịch loài này là từ ‘Đông Ấn’, đó là không đúng.
Paphiopedilum charlesworthii là một loài mà không thể lầm lẫn với bất kỳ một nhóm nào khác: có thể nói thêm rằng, về tổng thể hình thái học của hoa là rất khác, đây là loài duy nhất hoa có màu trắng, sáng, miếng nhịp lép trông giống sứ với một cục u màu vàng sáng ở tâm. Chúng có quan hệ gần gũi với các cây Paph. insigne và cây Paph. villosum, nhưng về hình thái của hoa và màu sắc thì rất khác.
Nguồn gốc tên gọi
Paphiopedilum charlesworthii được đặt tên để vinh danh Joseph Charlesworth (1851-1920), một người nuôi trồng nổi tiếng của nước Anh.
Mô tả
Paphiopedilum crarlesworthii là một loài thảo mộc, thường mọc ở những nơi có nhiều thứ đã bị mục trên những phần đá vôi. Lá của chúng hình đai da (mũi mác thẳng) với đầu lá nhọn có ba khía, dài tới 25 cm, rộng 2,5 đến 3 cm. Mặt trên của lá có màu xanh bóng, nhưng ở phần chân lá, mặt trên cũng như toàn bộ mặt dưới có những mảng đốm và sọc màu tím đỏ không đều. Vòi hoa cao tới 15 cm, đầy những chấm đỏ, lông tơ và thường thì chỉ mang có một hoa. Lá bắc của hoa hình trứng rất nhọn, dài 2,5 đến 3,3 cm, rộng 1,4 đến 2 cm, màu xanh xỉn, có những chấm màu hạt dẻ. Cuống hoa và bầu nhụy ài 2,8 đến 4 cm, màu xanh xỉn, phủ một lớp lông màu nâu và có những đốm màu hạt dẻ đậm. Đo chiều ngang của hoa được 8,5 cm. Phần nổi bật của hoa là lá đài sau, dài 4,5 đến 8 cm, rộng 4,7 đến 6,7 cm, hình trứng rộng đến gần như hình tròn, mép lá đài phẳng hoặc đối xứng nhau, toàn bộ màu trắng, ánh lên màu hồng phơn phớt, có những đường kẻ màu đỏ thẫm thưa hoặc dày. Lá đài kép nhỏ hơn lá đài sau nhiều, hình ê-lip, gần như nhọn, dài 3,8 đến 4 cm, rộng 2 đến 3 cm, màu vàng lợt, có những đốm và đường gân mà đỏ tía xỉn, mặt ngoài có lông mịn. Các cánh hoa trải rộng, gần như duỗi thẳng, đôi khi có cánh hơi uốn cong vào trong, hơi giống cái muỗng, đầu tù, dài 4 đến 5 cm, rộng 1 đến 1,8 cm, quanh riềm có lông tơ. Màu của hoa là nâu hạt dẻ. Môi có ba thùy, hai thùy bên cuộn vào bên trong, thùy chính tạo thành cái túi , hình dạng như một cái nón kết đảo ngược , dài 3,5 đến 4,3 cm, rộng 2,5 đến 3 cm, túi màu hạt dẻ nâu, đầy lông. Miếng nhịp lép gần như hình trứng, quanh mép lõm lòng chảo, chiều dài và chiều rộng đều 1 cm, màu trắng ngà tới gần như trắng sứ, ở gần tâm có một thứ trông như cái ngà màu vàng xỉn, nhẵn thín.
Phân bố và thói quen sinh trưởng
Paphiopedilum charlesworthii được thu thập ở bang Shan của Myanmar, gần biên giới giữa Thailand và Trung quốc. Một số nhà sưu tập khác cho biết họ đã tìm thấy các cây lan này cách hồ Inle 40 km về phía tây bắc và 64 km về phía đông nam. Các cây này mọc trên các triền núi cao 1.200 đến 1.600 m thường hướng về phía tây hoặc tây bắc. Thông thường chúng mọc dưới bóng râm, rễ bám chặt vào đá, song cũng có một số khác lại được tìm thấy ở những khu vực trống trải với bộ rễ luồn lách trong các khe nứt của đá. Cũng có người cho biết loài lan này được tìm thấy ở miền tây nam Trung quốc.
Mùa ra hoa
Paphiopedilum charlesworthii ra hoa quanh năm, cao điểm là vào tháng Tám qua đến tháng Giêng sang năm. Trong tự nhiên, cây lan ra hoa vào mùa thu.
Biến loài và biến thể
Paphiopedilum charlesworthii có những thay đổi lớn, đặc biệt lưu ý là về màu sắc và kích thước của hoa. Các cây từ Myanmar thường có màu sáng hơn các cây tìm thấy ở Trung quốc. Sự khác biệt đáng kể nhất chỉ là nhóm albino.
Biến loài Paphiopedilum charlesworthii forma sandowiae Braem. Tên này xuất phát từ tên của bà Helen Sandow ở Miami, bang Florida. Cây lan này đáp ứng các tiêu chuẩn bình thường của cây Paphiopedilum charlesworthii khi ta nhìn về tổng thể. Song đặc tính của nó thì khác hẳn. Lá có màu xanh sáng hơn, toàn bộ là một màu xanh xám mà không có những đốm đỏ tía. Cuống hoa có màu xanh xỉn và có lông. Kích thước hoa khác nhau, có khi lớn hơn cả cây nguyên thủy. Lá đài sau hoàn toàn trắng, đôi khi có ít chấm màu xanh lá ở phần gốc. Lá đài kép và các cánh hoa cũng như môi cùng một màu xanh ngả vàng. Nhịp lép có màu trắng tinh có một bưới nhỏ màu vàng ở giữa.
Lan hài Paphiopedilum charlesworthii