Paphiopedilum villosum complex
Trong phạm vi phức hệ này, có năm chủng loại được mô tả ở cấp độ loài, đó là: Paphiopedilum affine, Paph. boxallii, Paph. dilectum, Paph. gratrixianum ([Master] Guillaumin non Williams), và Paph. villosum. Với mục đích cuốn sách này, chúng tôi ghi nhận Paph. gratrixianum và Paph. villosum như những loài riêng biệt.
Paphiopedilum affine đã được mô tả như một loài riêng (nhưng người ta nói nó có quan hệ gần gũi với Paph. villosum và Paph. dilectum) trên cơ sở những sự khác biệt về nhụy lép. Không may, sự mô tả về Paph. affine (De Willdeman, năm 19906) đã không kèm theo bản vẽ cũng như vật mẫu (nếu như nó vẫn tồn tại). Ngày nay, Paph. affine người ta coi nó như một cây cùng loài với Paph. gratrixianum. Quan sát kỹ hơn vào bản mô tả thì thấy có một vài nghi ngờ rất đáng kể. Cây này được mô tả như một loài (1) có lá có màu xanh khá đậm với cái riềm lá màu trắng và những sọc, đốm màu xanh đậm hơn, và (2) giống hoa của villosum, vì vậy tốt hơn, chỉ nên coi nó như nột thực thể chưa rõ ràng.
Do đó những vấn đề chung quanh loài như Paph. gratrixianum hiện còn đang được thảo luận, vì Master vào năm 1905 đã viết:
“Bởi vì các hoa của chúng, nhìn bề ngoài có quá nhiều hình thái của Paph. insigne hoặc của Paph. exul… do đó để chúng thành một loài riêng biệt…”
Paphiopedilum gratixianum có quan hệ gần gũi với Paph. insigne cũng như với Paph. villosum, nhưng giống với loài Paph. villosum có vẻ như có sức thuyết phục hơn.
Paphiopedilum boxallii đã có lúc được Reichenbach mô tả vào năm 1877 như là Cypripedium boxallii. Sau đó, vào năm 1888 Pfitzer đã chuyển chúng sang giống Paphiopedilum, nhưng lại được xử lý như biến loài của Paph. villosum bởi cùng một tác giả vào năm 1903. Cả Cribb (1987) và Braem (1988) cũng không chấp nhận chủng loại này như một loài, ngay tại nơi được nuôi trồng theo cái cách đã được mô tả. Sau khi nhận được các tư liệu đáng tin cậy, chúng tôi đi đến kết luận rằng khái niệm boxallii đương nhiên thỏa đáng hơn là một biến loài của Paph. villosum.
Paphiopedilum delectum được coi như cùng loài với Paph. villosum bởi nhiều tác giả. Năm 1988 Reichenbach đã mô tả chủng loại trong cuốn Gardeners’ Chronicle như là một loài được lai tạo trong tự nhiên giữa “Cypripediumboxallii và Cypripedium hirsutissimum”, nhưng khi bản viết này xuất hiện thì Reichenbach không đưa ra bất kỳ tài liệu chứng minh nào. Năm 1903 Pfitzer đã liệt kê như là một loài riêng biệt, song ông viết: “một loài còn nhiều nghi vấn, rất giống với Paph. villosum nhưng lại có sự khác nhau về miếng nhụy lép”. Sau khi thẩm tra lại tất cả các bản mô tả gốc, các dữ liệu tin cậy, chúng tôi đã quyết định coi thực thể này là một đồng loài của Paph. villosum var. boxallii./.