Paphiopedilum villosum forma annamense (Rolfe) Braem, Baker & Baker
Giống Paphiopedilum – Lịch sử tự nhiên và sự nuôi trồng, (1999)
Dẫn nhập
Được Rolfe mô tả lần đầu tiên (trong Curtis’ Bonical Magazine, 1907), là Paphiopedilum villosum var. annamense, hình thái này được Wilhelm Micholitz, một nhà sưu tập cho Sander & Sons của St. Albans ở “Annam” (bây giờ là Laos và bắc Việt Nam) phát hiện. So với cây Paph. villosum “nguyên thủy”, nó có sự khác nhau ở chỗ các lá hẹp hơn và mọc đứng hơn, hoa nhỏ hơn và màu sắc cũng có khác. Paphiopedilum villosum forma annamense không nên lầm lẫn với Paph. x annamense (Rolfe) Guillaumin (1924), mặc dù lúc đầu đặt tên có vẻ như nó là thế hệ lai đầu tiên, là một loài do con người lai tạo giữa Paph. Ashburtoniae (barbatum x insigne) với Numa (lawrenceanum x stonei). Theo bản kê của Sander trong Sander’s List of Orchid Hybrids, tên đúng của nó phải là Paph. Whitefieldense, đây là loài được lai tạo trong vườn nuôi.
Các lá của Paphiopedilum villosum forma annamense thì đứng thẳng hoặc uốn cong, hình thuôn , đầu lá chẻ làm hai, lá dai như da, và dài 20 đến 40 cm, rộng gần tới 2,5 cm. Lá có màu xanh mờ với những chấm màu nâu ở phần chân. Vòi hoa đứng thẳng, có lông cứng, cao 15 đến 25 cm, màu xanh với những đốm nâu, thông thường trên một vòi hoa chỉ có một hoa. Lá bắc có hình ê-lip thuôn, hơi tù đầu, gập đôii và dài chừng 3,8 cm. Bầu nhụy nhiều lông. Hoa lớn. Lá đài sau dựng đứng, có dạng hình bán cầu, giống hình trứng ngược, đầu không nhọn, và hơi có lông mịn. Lá đài sau dài gần 5 cm, và mép ở phần đầu của chúng hơi cuộn vào bên trong, nhưng đến chân thì nó lại uốn ra phía sau. Màu của lá đài là kem đến pha trắng và có những đường vân, phần tâm của lá đài sau có màu đỏ tía đậm, ở đó có một vùng được viền nhẹ bằng màu xanh hoặc vàng. Lá đài kép màu xanh lá, hình ê-lip thuôn, đầu nhọn, độ dài tương đương môi của hoa. Các cánh hoa phẳng, hình trứng ngược, thuôn, đầu tù, có lông cứng và hơi gợn sóng, dài khoảng 6,3 cm, và có màu vàng lợt, với những đường vân nâu giống hình mắt lưới. Chiếc môi trông giống như cái mũ kết lật ngửa, và dài 3,8 cm. Mặt trước màu vàng pha nâu. Khe hở của môi như dãn ra, các thùy bên dài chừng 1,3 cm. Miếng nhụy lép màu vàng, có hình ê-lip trái tim, dài 1,3 cm, trong gần như trũng lòng chảo, đỉnh có ba răng, và phần chân có hai thùy, tại tâm có một cái u lồi.
Thể loài này được phân bố trong tự nhiên ở Lào, bắc Việt Nam và tây nam Trung quốc. Vừa mới đây, người ta sưu tập được loài này ở tỉnh Vân Nam, Trung quốc, ở huyện Xishuangbana, trên độ cao 1.200 đến 1.600 m, trong rừng rậm có nhiều mùn. Paphiopedilum villosum annamense ra hoa quanh năm, cao điểm là từ tháng Giêng đến tháng Tư. Số lượng nhiễm sắc thể không rõ./.