Paphiopedilum bullenianum (Tiếp theo và hết)
Các biến loài và biến thể của Paphiopedilum bullenianum
Paphiopedilum bullenianum var. celebesense (Fowlie & Birk) Cribb
Biến loài này lúc đầu được mô tả là ở cấp độ loài với tên Paphiopedilum celebesense Fowlie & Birk trong tạp chí Orchid Digest (1980). Nó khác với Paphiopedilum bullenianum thuần ở chỗ cánh hoa ngắn hơn và ít đốm hơn, đầu cánh hoa tù, và dài 3,5 đến 4,0 cm, rộng 1,2 đến 1,7 cm. Cánh giữa của hoa dài 3,2 đến 3,7 cm, nó ngắn hơn và rộng hơn các biến loài khác của Paph. bullenianum. Nó được Birk đưa vào danh mục với tên Paph. ceramense trong cuốn The Paphiopedilum Grower’s Manual (1983) nhưng bản mô tả lại không có giá trị.
Paphiopedilum bullenianum var. celebesense mọc ở Sulawesi (Celebes) và Ceram. Cây mọc ở triền núi phía bắc, dưới bóng râm nhẹ, trong các đám dớn, trên độ cao chừng 950 m. Rễ của chúng bám chặt vào trong lớp mùn sâu, và lá rừng mục. Đôi khi người ta cũng tìm thấy chúng ở ngoài dưới nắng mặt trời song rễ của chúng thì bám vào lớp rêu xốp. Các cây trồng trong vườn thường ra hoa vào giữa tháng Hai và tháng Sáu. Số nhiễm sắc thể là 2n = 42 (Karasawa, 1979) và vì thế mà chúng khác với số lượng bình thường của Paph. bullenianum.
Paphiopedilum bullenianum var. johorense (Fowlie & Yap) Braen, Baker & Baker
Biến loài này, lần đầu tiên được Fowlie & Yap mô tả như là Paphiopedilum johorense trong tạp chí Orchid Digest (1972). Nếu như đây không phải là kết quả của việc nghiên cứu về nhiễm sắc thể thông qua những gì mà Karasawa (1986) đã qủa quyết là nó rất giống với Paph. bullenianum, thì chúng tôi cũng không ngần ngại để đưa chúng vào dòng lan Paph. appletonianum. Đương nhiên hình thái học của miếng nhụy lép cũng như những đốm trên lá cho thấy chúng gần với những đặc điểm của Paph. appletonianum hơn là vớ Paph. bullenianum.
Paphiopedilum bullenianum var. johorense có bốn đến sáu cặp lá dầy, hình mác ngược, với đường sống gân nổi rõ, chiều dài của là khoảng 20 cm và rộng tới 3,7 cm, ở đầu mút của lá có ba răng cưa. Màu của lá là xanh lá có pha xanh dương, mặt trên có những vân như cẩm thạch, hơi mờ, và mặt dưới của lá chỉ có một màu xanh nhạt. Vòi hoa thông thường chỉ có một hoa. Cán hoa cao đến 45 cm, màu xanh, và phủ đầy lông. Lá bắc dài 2 cm, màu xanh đậm. Bầu nhụy dài 4,5 đến 5 cm, màu xanh sáng, đầy lông. Đo chiều ngang của được 9 cm, cao tới 6,6 cm. Lá đài sau khum khum, hình ô-van và đầu nhọn. Lá đài sau cao 3,5 cm, màu xanh lợt, có những đường kẻ theo chiều dọc, màu xanh đậm hơn. Chừng một phần ba riềm ở phần chân đối xứng nhau, hai phần ba còn lại úp vào phía trong, mặt ngoài có lông. Lá đài kép dài chừng 2,8 cm, hẹp, màu xanh lợt, và đôi khi có những sọc rất mờ, song những phần khác thì giống như lá đài sau. Các cánh hoa dài 4,8 đến 5,2 cm, phần chân hẹp, nhưng chúng mở rộng ra về phía đầu cánh hoa. Một phần ba cánh hoa ở phần chân màu xanh sáng, đến phấn ngọn là màu đỏ hồng, riềm của chúng màu xanh pha vàng nhạt. Dọc theo riềm thuộc phần trên có những chấm nhỏ màu nâu. Một phần ba còn lại thuộc phần chân của riềm hai bên hơi quăn và có một ít lông màu nâu. Môi dài chừng 4,4 cm và rộng gần bằng 1,5 cm. Thùy chính tạo nên hình chiếc mũ kết ngược, dài 2,5 đến 2,7 cm, và phần trên của mỗi bên có một cái bướu lồi giống tai. Màu của môi là màu xanh pha vàng đến màu nâu vàng, ánh lên màu hồng nhạt, và có những đường vân trông khá rõ. Phía bên trong của túi (hài) màu hồng nhạt với nhiều chấm màu hồng đậm. Các thùy bên dài khoảng 1,6 cm, màu xanh pha vàng sáng, ánh lên màu hồng, có một ít mụn. Mép của chúng cuộn vào trong, mặt ngoài có cùng màu với túi. Trụ hoa dài chừng 1 cm với một răng nổi trội phủ lên đám phấn hoa. Đầu nhụy hoa rộng khoảng 6 mm, có màu trắng xanh. Tấm nhụy lép rộng chừng 7 mm và chiều cao không đáng kể. Mặt trên của miếng nhụy lép có một rãnh hẹp, chạy vòng quanh, rãnh ở phần thấp lại rộng hơn, ở tâm có răng nhỏ. Tấm nhụy lép có màu xanh, ở tâm màu cũng xanh nhưng đậm hơn.
Paphiopedilum bullenianum var. johorense được tìm thấy ở miền nam Malaysia. Chúng thường mọc trên núi, và thường thấy chúng trên vùng Gunong Panti và Gunong Belumut, nhưng người ta cũng tìm thấy chúng ở đảo Tioman. Trên độ cao khoảng 500 m, trong những khu rừng rậm, cây cao, có thể cung cấp cho chúng bóng râm đầy đủ, chúng mọc trên nền rừng ở nơi có nhiều lá mục, hoặc chúng cũng phơi ra sáng trên các rễ cây phủ rêu.
Các cây Paphiopedilum bullenianum var. johorense được biết mùa ra hoa của chúng là trong tháng Năm và Sáu. Số lượng nhiễm sắc thể là 2n=40 (Karasawa 1986)./. (Hết bài 46)