PHẨN 3 – LỊCH SỬ ĐỜI SỐNG CỦA LAN
Luật bảo tồn mới hiện nay có hiệu lực bởi nhiều chính phủ, trong đó có cấm việc khai thác bừa bãi các loài lan từ môi trường sống của chúng, cũng như việc xuất khẩu từ nơi chúng xuất xứ và nhập khẩu vào những vùng trồng đa dạng. Đây là sự phản ứng thị trường đối với tình trạng phổ biến trong thế kỷ vừa qua khi mà những người đi săn lùng lan nở rộ ở những vùng nhiệt đới của thế giới nhằm tìm kiếm những loài mới; nhằm thỏa mãn nhu cầu nhập khẩu lan từ châu Âu, họ đã thu thập hàng ngàn loài và bất kể là giống lan nào miễn là từ nơi hoang dã. Có hai lý do để thu thập các loài lan với số lượng lớn như vậy, đó là sau một hành trình dài đến châu Âu, sức khỏe của cây lan có vấn đề, tiếp đó là vào thời kỳ đó không một ai chịu tìm hiểu bí mật về sự nảy mầm của hạt lan. Các cây lan mọc trong tự nhiên một cách kỳ diệu trên hàng ngàn cành cây, trên mặt đất, thậm chí chúng còn “di dân” đến những vùng đất mới được khai quang. Khi đó, mọi cố gắng cho hạt lan nảy mầm trong nhà kính đều thất bại.
Vào năm 1899, một nhà làm vườn là Noel Banard, có một phát hiện đáng nhớ. Ông ấy phát hiện ra rằng, với các hạt của cây địa lan Neottia, đã nảy mầm từ một trái, những trái đó lẫn trong đống lá rơi xuống đất và chúng bị chi phối bởi lớp mùn đất. Sau đó Noel Banard nhận ra tác dụng của mùn đất và đã làm cho các hạt của loài lan lai Laeliocattleya nẩy mầm vào năm 1903, bằng cách thu gom nấm rễ ở các rễ lan của cha mẹ trong chậu. Trong một lần pha chế được chuẩn bị từ các thân ở trong đất của cây lan (salep), Barnard đã làm nảy mầm các hạt của loài Blentilla hyacinthina, một loài địa lan, sau đó tạo hỗn hợp salep với đường, ông ấy đã thành công trong việc nảy mầm loài Laelia, một loài lan biểu sinh. Việc làm này của ông ấy đã đặt nền móng cho những bước đột phá quan trọng cho các nhà khoa học của Mỹ, đó là tiến sĩ Lewis Knudson, ông đã có kết luận rằng, chỉ nấm mới có chức năng cung cấp đường cho việc nảy mầm của hạt lan. Knodson đã chuẩn bị một hỗn hợp gồm có các chất dinh dưỡng vô cơ (phân) bổ sung thêm đường mía rồi cô đặc lại cùng với rau câu để làm ra chất nền tương tự như tạo chất vi sinh trong thuốc chữa bệnh để tạo vi khuẩn và các chất vi hữu cơ khác. Khi ông ta gieo những hạt lan đó ở điều kiện vô trùng trên những chất thạch, chúng nảy mầm và phát triển thành những cây lan cứng cáp. Ngày nay có hàng triệu hạt của một loài lan có thể có thể được thu hoạch chỉ trong một trái từ chất trung tính của Knudson.
Hạt của các loài lan thường có cấu trúc rất nhỏ được tạo nên bởi hàng ngàn, thậm chí hàng triệu trong một cái vỏ, tùy thuộc vào giống lan nào. Mỗi hạt chỉ nặng từ 0,3 đến 0,6 microgram và tất cả chúng hoàn toàn không lưu trữ mô dinh dưỡng. Trong tự nhiên, các hạt lan tìm một chất nền với nấm một cách hoàn toàn ngẫu nhiên. Với một trong hàng ngàn lợi thế này, mặt khác những sản phẩm từ hàng triệu hạt lan tưởng chừng như bỏ đi, vậy mà chúng đã trở thành yếu tố duy trì được nòi giống của lan.
Charles Darwin đã lưu ý rằng, chỉ một cây lan bướm của châu Âu, thì cây Ophrys maculata đã cho chúng ta số hạt đủ số hạt để trồng trên một sào đất trong một mùa. Một sào đất trồng lan có thể cho chúng ta 30.317.760.000 (trên ba mươi tỷ) hạt cho mùa sau, giả thiết rằng tất cả các hạt đó đều nảy mầm và mọi việc gieo hạt đều thành công. Nếu như điều này không bị giảm sút đi thì cháu chắt của cây lan này đủ để bao phủ cả quả địa cầu.
(Còn tiếp)
Hình trong bài: Lan Odontoglossum cirrhosum