SÀNG LỌC SẠN
Chúng ta đang xây một cái lâu đài. Một cái lâu đài chưa lớn, chưa hoành tráng như ở những nước có thu nhập mỗi năm hàng ngàn tỷ đô-la, song dù sao đó cũng là một cái lâu đài mà chúng ta từng mơ ước.
Mấy hôm nay tôi thích coi các sinh hoạt của người nông dân châu Phi trên youtube của bạn trẻ ‘Quang Linh vlog’. Nhìn người dân châu Phi hiện thời, tôi chạnh lòng nhớ đến nông thôn Việt Nam trong những năm 40, 50 của thế kỷ trước.
Nhìn bao quát một vùng nông thôn của đất nước Angola vào năm 2020 mà không thấy một cái nhà xây, không một con đường trải nhựa hoặc trải bê-tông. Tất cả như tái hiện lại hình ảnh của đất nước mình ngày mới giành được độc lập.
Tủi lắm các bạn ạ. Ngày hè năm 1957 tôi có mấy người bạn học hẹn về quê tôi chơi, trong đó một cô khá có cảm tình với tôi, nên cũng “dấn thân” về nơi thôn dã. Là một người Hà Nội gốc, cô ấy không thể tưởng tượng được lại có những người có thể sống dưới mái nhà tranh, vách đất, nền nhà đất với một bà mẹ quê mùa, tắm nước sông ăn nước giếng…
Bạn tôi đâu có biết, đó là căn nhà thứ ba được họ hàng và làng xóm dựng lại cho trên nền nhà cũ, trên nền đó ngày trước gia đình tôi đã từng có một căn nhà tử tế, nhưng đã bị giặc Pháp đốt đến lần thứ ba. Từng ngồi trên bậu cửa căn nhà đó, một trái đại bác của Pháp rơi và nổ đúng ở trên sân trước nhà, một mảnh đạn đại bác ghim vào vai mẹ tôi, bà đã phải mang nó tận khi đã trở về với đất.
Đó, chúng ta xây dựng lâu đài từ cái cơ ngơi như vậy đó. Vậy xin hỏi lấy gì để chúng ta có thể xây nên những lâu đài nguy nga tráng lệ như những nước có thu nhập hàng ngàn tỷ đô-la mỗi năm?
Câu chuyện của tôi không phải để nói về lâu đài to hay nhỏ, mà tôi muốn nói về những gì làm nên các lâu đài? Không cần nói thì ai cũng biết nên tôi không kể lể dài dòng, mà tôi chỉ nói về những hạt cát nhỏ xíu.
Không một ai có thể đếm được có bao nhiêu hạt cát trong một công trình phải không các bạn? Người ta có thể đếm được bao nhiêu thanh sắt các loại, bao nhiêu viên gạch, bao nhiêu bao xi-măng, còn cát thì người ta phải đo bằng mét khối. Sự đóng góp của mỗi chúng ta cho xã hội, chính là những hạt cát để xây nên tòa lâu đài đó.
Tuy nhiên, chẳng ai có thể cứ xúc cát ở sông ở bãi về là dùng ngay được, vì trong đó còn lẫn nhiều sạn lắm. Những hạt sạn đó tuy cũng không quá lớn nhưng chúng cũng làm giảm chất lượng của công trình, và một khi nhiều quá, chúng sẽ làm cho tòa lâu đài không bao lâu mà đổ sập xuống. Chính vì thế mà những người công nhân xây dựng tòa lâu đài phải đãi sạn, phải sàng lọc chúng ra mà để lót đường nếu thấy có thể.
Xã hội của chúng ta cũng thế. Bên cạnh số đông là những người tử tế, những hạt cát bé nhỏ nhưng một khi đã liên kết lại thì sẽ thành một khối vững chắc không dễ gì phá hủy; trong khi đó lẫn trong chúng ta còn có những hạt sạn to nhỏ khác nhau, mềm cứng khác nhau, màu sắc khác nhau – những kẻ chuyên xuyên tạc, bịa đặt, chống phá làm suy yếu những công trình mà những người tử tế đang xây dựng. Vì thế chúng ta phải loại bỏ chúng ra khỏi xã hội giống như ta sàng bỏ những hạt sạn trong một khối cát vậy./.
Hình trong bài: (1) Nông thôn của nước Angola (châu Phi) năm 2020; (2) Làng Mẹo, huyện Hưng Hà của quê lúa Thái Bình, một tỉnh đã có hàng triệu người chết đói vào năm 1945.
Ngày 29/10/2020
Ph. T. Kh.
