Kẻ Nhàn Tản

1. Giới thiệu chung về cuốn sách

1.1. Thông tin cơ bản:

• Tên sách: Lão Goriot (tiếng Pháp: Le Père Goriot)

• Tác giả: Honoré de Balzac (1799-1850)

• Năm xuất bản: 1835

• Thể loại: Tiểu thuyết hiện thực

• Bối cảnh: Paris, Pháp những năm 1819

1.2. Mục tiêu của cuốn sách:

“Lão Goriot” là một phần quan trọng trong bộ tiểu thuyết đồ sộ “Tấn trò đời” (La Comédie humaine) của Balzac, một bức tranh toàn cảnh về xã hội Pháp thế kỷ 19 với hàng trăm nhân vật xuất hiện đan xen trong các tác phẩm khác nhau. Balzac, với tư cách là “người thư ký của xã hội”, mong muốn thông qua “Lão Goriot” phơi bày một cách chân thực và trần trụi bộ mặt thật của xã hội Pháp thời hậu Napoleon, nơi những tham vọng, dục vọng, mưu mô và sự tàn nhẫn ẩn giấu khéo léo sau lớp vỏ hào nhoáng của giới thượng lưu. Câu chuyện bi kịch của lão Goriot, người cha hy sinh tất cả cho hai cô con gái nhưng cuối cùng bị chúng ruồng bỏ, trở thành biểu tượng cho sự suy đồi đạo đức, lòng tham vô đáy và sự tha hóa của con người khi bị cuốn vào vòng xoáy danh vọng và tiền bạc.

2. Tóm tắt nội dung chính các phần

Cuốn tiểu thuyết được chia thành 4 phần, mỗi phần hé lộ những góc khuất khác nhau của xã hội Paris đương thời, góp phần đẩy bi kịch của lão Goriot lên đến đỉnh điểm.

2.1. Phần 1: Khung cảnh nhà trọ Vauquer – Nơi hội tụ của những giấc mơ và tuyệt vọng:

Phần đầu tiên của “Lão Goriot” giới thiệu bối cảnh chính là nhà trọ Vauquer, một nơi tồi tàn, bẩn thỉu và ngột ngạt, nơi trú ngụ của những con người thuộc tầng lớp thấp kém, khốn khổ và đầy tham vọng. Tại đây, độc giả được gặp gỡ những nhân vật chính:

• Eugène de Rastignac: Chàng trai trẻ xuất thân từ một gia đình quý tộc nghèo ở tỉnh lẻ, mang trong mình khát khao cháy bỏng vươn lên trong xã hội thượng lưu Paris. Chàng thông minh, nhạy bén, đầy nhiệt huyết, nhưng cũng dễ bị cám dỗ và sa ngã.

• Lão Goriot: Người thợ làm mì đã phá sản vì chu cấp hết tiền cho hai cô con gái Anastasie và Delphine, nay sống lay lắt trong căn phòng tồi tàn trên gác mái. Lão yêu thương con gái mù quáng, sẵn sàng hy sinh mọi thứ cho chúng, ngay cả khi bị chúng ruồng bỏ và khinh miệt.

• Vautrin: Người đàn ông bí ẩn, to lớn, xảo quyệt, với quá khứ mờ ám, luôn ẩn giấu những mưu mô và toan tính. Hắn là hiện thân của sự suy đồi đạo đức, lối sống tội ác và bất chấp luân thường đạo lý.

Bên cạnh đó, nhà trọ Vauquer còn là nơi sinh sống của những nhân vật phụ khác như bà Vauquer, chủ nhà trọ, bà Couture, người phụ nữ quý tộc sa cơ, cô Victorine Taillefer, con gái bị cha ruồng bỏ và một số sinh viên nghèo. Cuộc sống tại đây diễn ra tẻ nhạt, ngột ngạt, với những câu chuyện phiếm, những mối quan hệ giả tạo và những toan tính vụ lợi.

2.2. Phần 2: Eugène dấn thân vào xã hội thượng lưu – Cuộc chinh phục đầy mưu mô và cám dỗ:

Eugène, với sự giúp đỡ của bà dì, được giới thiệu vào gia đình tử tước Beauséant, một trong những gia đình quyền quý nhất Paris. Chàng nhanh chóng bị cuốn hút bởi vẻ hào nhoáng, xa hoa và lối sống thanh lịch của giới thượng lưu, khát khao chinh phục địa vị và danh vọng. Chàng gặp gỡ bà bá tước Anastasie de Restaud, con gái lớn của lão Goriot, nhưng bị nàng cự tuyệt phũ phàng khi biết chàng sống cùng nhà trọ với cha nàng. Sự khinh miệt của Anastasie đã làm tổn thương lòng tự ái của Eugène, thôi thúc chàng phải bằng mọi giá vươn lên để chứng tỏ bản thân.

Vautrin, nhận thấy tham vọng của Eugène, đã đưa ra những lời khuyên đầy cám dỗ và mưu mô. Hắn dụ dỗ chàng theo đuổi bà nam tước Delphine de Nucingen, con gái thứ hai của lão Goriot, người đang gặp trục trặc trong hôn nhân và khao khát tìm kiếm hạnh phúc. Vautrin thậm chí còn đề nghị giúp Eugène “loại bỏ” người anh trai của Victorine để nàng trở thành người thừa kế duy nhất, đổi lại chàng phải chia phần trăm cho hắn.

2.3. Phần 3: Vỡ mộng và sa ngã – Sự tàn nhẫn của xã hội và những bi kịch gia đình:

Eugène dần nhận ra sự tàn nhẫn và giả dối của giới thượng lưu Paris. Bà Beauséant bị người tình ruồng bỏ, phải rời khỏi Paris trong đau khổ và tủi nhục. Bà Restaud, vì chu cấp cho người tình, đã bán hết kim cương của mình, thậm chí còn mang đồ đạc của chồng đi cầm cố, khiến ông ta nổi giận và cấm nàng bước chân ra khỏi nhà. Cả hai chị em Anastasie và Delphine, vì mải mê theo đuổi danh vọng, tiền bạc và những thú vui phù phiếm, đều không mảy may quan tâm đến người cha khốn khổ đang hấp hối trong căn phòng tồi tàn.

Vautrin, bị Bianchon tình cờ phát hiện ra những dấu hiệu khả nghi, sau đó bị cảnh sát đột kích nhà trọ và bắt giữ với tội danh là tên tội phạm vượt ngục. Trước khi bị giải đi, hắn đã kịp gửi cho Eugène một lời nhắn đầy ẩn ý: “Nếu anh cảm thấy bị gò bó, tôi sẽ để lại cho anh một người bạn tận tâm. Người hoặc tiền, tôi có thể bố trí được tất cả.”

2.4. Phần 4: Cái chết của người cha – Sự hy sinh cao cả và lời thách thức cuối cùng:

Lão Goriot lâm bệnh nặng, bị hai cô con gái bỏ rơi lúc hấp hối. Eugène và Bianchon, người bạn học y khoa, tận tình chăm sóc ông lão. Trong cơn mê sảng, lão Goriot luôn miệng gọi tên hai cô con gái, mong muốn được gặp chúng lần cuối. Eugène cố gắng liên lạc với Anastasie và Delphine, nhưng họ đều viện cớ bận rộn và không đến. Lão Goriot chết trong cô đơn và nghèo khổ, chỉ có Eugène và Christophe đưa tiễn ông.

Cuối cùng, Eugène đứng nhìn Paris từ nghĩa trang Père Lachaise, nơi chôn cất lão Goriot, và thách thức: “Bây giờ chỉ còn ta và ngươi!”. Câu nói này thể hiện sự phẫn nộ, căm ghét đối với xã hội đầy bất công và tàn nhẫn, đồng thời khẳng định quyết tâm vươn lên bằng mọi giá của chàng sinh viên trẻ.

3. Phân tích nhân vật chính

3.1. Eugène de Rastignac:

Eugène de Rastignac là hiện thân cho những người trẻ tuổi đầy tham vọng, khao khát vươn lên trong xã hội. Xuất thân từ một gia đình quý tộc nghèo ở tỉnh lẻ, chàng đến Paris với hành trang là sự thông minh, nhạy bén, lòng nhiệt huyết và khát vọng chinh phục danh vọng. Ban đầu, chàng còn giữ được lòng tốt, sự trong sáng và tình cảm gia đình. Tuy nhiên, khi bước chân vào thế giới thượng lưu, chàng dần bị tha hóa bởi sự xa hoa, cám dỗ và lối sống ích kỷ của giới quý tộc.

Chàng bị giằng xé giữa những lựa chọn khó khăn giữa tham vọng, tình yêu và lương tâm. Lời đề nghị của Vautrin, sự khinh miệt của Anastasie, tình yêu của Delphine và cái chết bi thảm của lão Goriot đã khiến chàng phải tự vấn lương tâm, đánh giá lại con đường mình đang đi. Cuối cùng, chàng chọn Delphine và chấp nhận lối sống đầy mưu mô và toan tính, sẵn sàng đánh đổi mọi thứ để đạt được thành công. Lời thách thức cuối cùng của chàng với Paris cho thấy chàng đã bước sang một trang mới, đầy toan tính và tàn nhẫn.

4. Phân tích các nhân vật phụ

4.1. Lão Goriot:

Lão Goriot là hiện thân của tình phụ tử cao cả, hy sinh và bất diệt. Là một người cha yêu thương con gái mù quáng, lão sẵn sàng hy sinh mọi thứ cho chúng, từ tiền bạc, danh dự đến cả cuộc đời mình. Dù bị hai cô con gái ruồng bỏ, sống trong cô đơn và nghèo khổ, lão vẫn dành cho chúng tình yêu thương vô bờ bến. Trong cơn hấp hối, lão chỉ mong muốn được gặp chúng lần cuối, được nghe tiếng gọi “cha” từ miệng các con.

Cái chết bi thảm của lão Goriot là lời tố cáo mạnh mẽ sự tàn nhẫn và vô cảm của xã hội, đồng thời khẳng định sức mạnh của tình phụ tử, một tình cảm thiêng liêng, bất chấp mọi toan tính và ích kỷ.

4.2. Vautrin:

Vautrin là hiện thân của sự suy đồi đạo đức, lối sống tội ác và bất chấp luân thường đạo lý. Hắn thông minh, xảo quyệt, đầy mưu mô và toan tính, luôn ẩn giấu những bí mật và toan tính đằng sau vẻ ngoài lịch thiệp và hào phóng. Hắn là biểu tượng cho sự cám dỗ, sự nguy hiểm và mặt tối của xã hội. Những lời khuyên của hắn dành cho Eugène, dù mang vẻ chân thành, lại đầy mưu mô và xảo trá, dẫn dắt chàng sinh viên trẻ bước chân vào con đường tội lỗi.

Sự hiện diện của Vautrin trong nhà trọ Vauquer như một lời cảnh báo về sự nguy hiểm của những cám dỗ và những con đường tắt dẫn đến thành công, đồng thời góp phần làm nổi bật sự tương phản giữa thiện và ác trong xã hội.

4.3. Bà tử tước Beauséant:

Bà tử tước Beauséant là hiện thân cho sự cao thượng, lòng vị tha và tình yêu chân chính. Là người phụ nữ quý tộc thanh tao, cao quý, thông minh và đầy bản lĩnh, bà luôn giữ được phẩm giá và lòng tự trọng, ngay cả khi bị người tình ruồng bỏ. Bà dành cho Eugène sự che chở và giúp đỡ chân thành, mong muốn chàng tránh khỏi những cám dỗ và sa ngã trong xã hội thượng lưu.

Sự ra đi của bà Beauséant khỏi Paris như một lời khẳng định về sự suy đồi đạo đức của giới thượng lưu, đồng thời là lời cảnh báo cho Eugène về những nguy hiểm và bi kịch mà chàng có thể gặp phải.

4.4. Bà bá tước Anastasie de Restaud và bà nam tước Delphine de Nucingen:

Anastasie và Delphine, hai cô con gái của lão Goriot, là hiện thân cho sự tha hóa, lòng tham vô đáy và sự suy đồi đạo đức của giới thượng lưu. Họ xinh đẹp, giàu có, nhưng vô cùng ích kỷ và giả dối. Vì mải mê theo đuổi danh vọng, tiền bạc và những thú vui phù phiếm, họ đã ruồng bỏ người cha khốn khổ, thậm chí còn không đến gặp ông lúc hấp hối.

Sự tha hóa của Anastasie và Delphine là lời tố cáo mạnh mẽ sự suy đồi đạo đức của giới thượng lưu, đồng thời là minh chứng cho sự tàn nhẫn của xã hội đối với những người yếu thế.

5. Phong cách viết của tác giả

5.1. Ngôn ngữ và giọng văn:

• Ngôn ngữ giàu hình ảnh, ẩn dụ, so sánh, mang tính hiện thực và trần trụi. Balzac sử dụng ngôn ngữ một cách tinh tế và sắc sảo để miêu tả chân thực cuộc sống của các tầng lớp xã hội, từ những chi tiết tồi tàn, bẩn thỉu của nhà trọ Vauquer đến sự xa hoa, lộng lẫy của giới thượng lưu.

• Giọng văn châm biếm, mỉa mai, thể hiện sự phẫn nộ và khinh bỉ đối với những thói hư tật xấu của xã hội. Balzac không ngần ngại vạch trần sự giả dối, đạo đức giả và lòng tham vô đáy của con người, đặc biệt là giới thượng lưu Paris.

5.2. Cách xây dựng bối cảnh:

• Miêu tả chi tiết, tỉ mỉ bối cảnh xã hội Paris, từ những khu nhà trọ tồi tàn đến những dinh thự xa hoa lộng lẫy. Balzac đã tạo dựng nên một bức tranh toàn cảnh về xã hội Paris đương thời, với những con người, những lối sống và những mối quan hệ đa dạng và phức tạp.

• Tạo nên sự tương phản giữa vẻ hào nhoáng bên ngoài và sự thối nát bên trong của xã hội. Balzac không chỉ miêu tả vẻ bề ngoài lộng lẫy của giới thượng lưu, mà còn khéo léo lột tả những mưu mô, toan tính, sự tàn nhẫn và suy đồi đạo đức ẩn giấu bên trong.

6. Chủ đề và thông điệp chính

“Lão Goriot” là một tác phẩm hiện thực đầy ám ảnh, chứa đựng nhiều chủ đề và thông điệp có ý nghĩa sâu sắc về con người và xã hội.

6.1. Tình phụ tử:

Tình phụ tử là một trong những chủ đề nổi bật nhất trong “Lão Goriot”, được thể hiện qua hình ảnh người cha hy sinh tất cả cho con, nhưng cuối cùng bị chúng ruồng bỏ. Lão Goriot là hiện thân cho tình yêu thương vô điều kiện, sự hy sinh và lòng vị tha của người cha. Balzac muốn khẳng định sức mạnh của tình phụ tử, một tình cảm thiêng liêng, bất chấp mọi toan tính và ích kỷ.

6.2. Tham vọng và dục vọng:

Tham vọng và dục vọng là những động lực chi phối hành động của nhiều nhân vật trong “Lão Goriot”, từ Eugène, Vautrin, Anastasie và Delphine đến cả những người khách trọ tồi tàn tại nhà trọ Vauquer. Balzac muốn cảnh báo về sự tha hóa, suy đồi đạo đức và lòng tham vô đáy của con người khi bị cuốn vào vòng xoáy danh vọng và tiền bạc.

6.3. Sự bất công xã hội:

“Lão Goriot” là một bức tranh trần trụi về sự bất công xã hội, nơi người giàu có quyền lực, kẻ nghèo bị chà đạp và bóc lột. Balzac muốn lên án sự phân biệt giàu nghèo, sự tàn nhẫn của xã hội đối với những người yếu thế và những bất công mà hệ thống luật pháp đương thời không thể giải quyết.

7. Ý nghĩa và ảnh hưởng của cuốn sách

“Lão Goriot” là một tác phẩm kinh điển của văn học hiện thực Pháp, được coi là một trong những tiểu thuyết vĩ đại nhất của Balzac. Cuốn sách đã tạo nên ảnh hưởng sâu rộng đến văn học thế giới, trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều tác phẩm khác. “Lão Goriot” đã được chuyển thể thành nhiều vở kịch, phim điện ảnh và truyền hình, góp phần lan tỏa giá trị nhân văn và thông điệp xã hội của tác phẩm đến đông đảo công chúng.

8. Đánh giá cá nhân

8.1. Ưu điểm:

• Bức tranh chân thực và sắc nét về xã hội Pháp thời hậu Napoleon: Balzac đã khắc họa một cách chân thực và sống động cuộc sống của các tầng lớp xã hội, từ những khu nhà trọ tồi tàn đến những dinh thự xa hoa lộng lẫy, từ những con người nghèo khổ, khốn cùng đến những quý tộc giàu có, quyền lực.

• Những phân tích tâm lý nhân vật sâu sắc và đầy tính nhân văn: Balzac không chỉ miêu tả hành động, mà còn đi sâu vào phân tích nội tâm, suy nghĩ và động cơ của nhân vật, giúp độc giả thấu hiểu những mâu thuẫn, giằng xé và bi kịch trong tâm hồn họ.

• Ngôn ngữ giàu hình ảnh, ẩn dụ, so sánh, tạo nên sức hấp dẫn cho người đọc: Balzac sử dụng ngôn ngữ một cách tinh tế và sắc sảo, tạo nên những hình ảnh sống động, những ẩn dụ sâu sắc và những so sánh độc đáo, góp phần làm tăng giá trị nghệ thuật của tác phẩm.

• Giọng văn châm biếm, mỉa mai, thể hiện sự phê phán sâu sắc đối với những thói hư tật xấu của xã hội: Balzac là một nhà văn hiện thực sắc sảo, không ngần ngại vạch trần sự giả dối, đạo đức giả và lòng tham vô đáy của con người, đặc biệt là giới thượng lưu Paris.

• Câu chuyện cảm động, bi thương, gợi nhiều suy ngẫm về tình cảm gia đình, tham vọng và dục vọng: Câu chuyện của lão Goriot và Eugène là một bi kịch đầy ám ảnh về tình phụ tử, tham vọng và sự suy đồi đạo đức, khiến độc giả phải suy ngẫm về những giá trị đích thực của cuộc sống.

8.2. Nhược điểm:

• Cách kể chuyện có phần dài dòng, nhiều chi tiết rườm rà, có thể gây nhàm chán cho một số độc giả: Balzac là một nhà văn hiện thực tỉ mỉ, chú trọng đến việc miêu tả chi tiết bối cảnh, nhân vật và tâm lý. Điều này có thể khiến cho cách kể chuyện trở nên dài dòng, nhiều chi tiết rườm rà, làm giảm tốc độ của câu chuyện và gây nhàm chán cho một số độc giả.

• Một số nhân vật được xây dựng theo lối cường điệu, thiếu tính chân thực: Vì muốn phê phán mạnh mẽ những thói hư tật xấu của xã hội, Balzac đôi khi xây dựng một số nhân vật theo lối cường điệu, tập trung vào những nét tiêu cực, khiến cho họ trở nên thiếu tính chân thực và khó gần gũi với độc giả.

9. Kết luận:

“Lão Goriot” là một tác phẩm văn học kinh điển, mang giá trị nhân văn sâu sắc và vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay. Cuốn sách là một lời cảnh tỉnh cho con người về những nguy hiểm của tham vọng và dục vọng, đồng thời khẳng định tình phụ tử cao cả và bất diệt. Qua câu chuyện bi kịch của lão Goriot, Balzac đã khắc họa một bức tranh chân thực và ám ảnh về xã hội Pháp thế kỷ 19, nơi những toan tính, ích kỷ và sự suy đồi đạo đức đã hủy hoại những giá trị nhân văn cao đẹp.