Paphiopedilum cerveranum Braem
Đồng nghĩa
Paphiopedilum robinsonii hort., non (Ridley), non robinsonnianum Cavestro
Dẫn nhập
Paphiopedilum cerveranum đã bị nhiều tác giả (như Van Delden, 1968; Fowlie, 1974; Karasawa, 1986); Braem, 1988 và 1998; Koopowitz, 1995) đã sai khi chuyển thành Paphiopedlum robinsonii (Ridley) Ridley. Miếng nhụy lép của cây này ngày nay chỉ căn cứ vào cây Paph. cerveranum mà chẳng dựa trên cơ sở nào, thay vì có một cái bướu nhô ra ở đỉnh, do vậy mà ta không thể đưa chúng vào là biến loài của Paph. appletonianum cũng như của Paph. bullenianum. Hình thái học của miếng nhụy lép cũng không như những gì được mô tả ở Paph. robinsonii, ở đó Ridley đã nói rõ là miếng nhụy lép “phần khía ở đầu rộng hơn”. Ngay cả đối với cây mẫu của Paph. robinsonii cũng không giống. Cribb (1988) đã cho dòng này có thể là loài lan lai giữa Paph. bullenianum với một loài nào đó, có thể là Paph. hookerae. Ngoài ra ông ấy không cung cấp thêm dữ liệu nào khác để hỗ trợ cho giả thuyết đó. Một vài cây sinh sản vô tính trong dòng này được biết đến qua việc nuôi trồng, và có một số cây mẫu đã được đưa vào nghiên cứu trong hai mươi lăm năm qua. Một vài nhóm của những cây nuôi trồng ở vườn đã được thẩm định cũng không chắc là chúng đã được thu thập từ nơi hoang dã. Địa điểm chính xác mà người ta thu thập những cây mẫu đó cũng không được tiết lộ để bảo vệ môi trường sống của chúng, như đã được mô tả bao quát (De Raeve, pers.com). Các cây mà người ta cho biết theo mô tả là Paph. cerveranum cũng được Averyanov sưu tập được ở Việt Nam.
Nguồn gốc tên gọi
Tên cerveranum là để vinh danh Frank Cerveram người say mê lan hài từ New York, Mỹ.
Mô tả
Paphiopedilum cerveranum là loài thảo mộc lưu niên, mọc ở nơi có nhiều lá mục tụ lại trên nền rừng và trong các khe đá. Thân của loài này thì ngắn, mỗi thân có đến tám lá. Lá có hình ô-van dạng trứng, dài 10 đến 25 cm, và rộng chừng 4 cm. Trên đầu mỗi lá có ba răng cưa, có vân rất nổi, màu xanh đậm với những mảng không đồng nhất màu xanh bạc hoặc xanh xám. Vòi hoa thẳng vút, cao 30 cm và thông thường chỉ có một hoa. Lá bắc dài chừng 8 mm, màu xanh, có lông tơ và phần ngọn cuộn vào trong. Hoa có chiều cao 6,5 cm và chiều ngang đo được 9 cm. Lá đài sau màu xanh, hình ô-van rộng, dài 3,5 cm, đầu nhọn và uốn cong vào trong, Nửa dưới của lá đài sau đôi khi ánh lên màu đỏ tía và có những sọc màu đỏ đậm, riềm của nó màu trắng và đối xứng ở phần chân. Hai lá đài bên hợp lại thành một có màu xanh mờ, lá đài kép này hình ô-van ngắn hơn là đài sau. Các cánh hoa có chiều dài mỗi cánh khoảng 5 cm, chiều rộng tới 1,8 cm, giống cái muổng, mở rộng về phía ngọn, và quăn nhiều hoặc ít. Phần chân của cánh hoa màu xanh vàng mờ với 2 hoặc 4 nếp gấp, và có một ít chấm màu gần như đen ở phân trên, nhưng ở phần giữa lại ánh lên màu đỏ tía hoặc màu hồng không đồng nhất. Môi tạo thành cái túi, trông giống như cái mũ kết lật ngược, cao 2,5 đến 3,5 cm, rộng chừng 1,8 cm. Màu của túi là xanh mờ hoặc màu nâu mật ong với một cái riềm chung quanh miệng túi màu đỏ tía hoặc màu nâu đỏ, phần đầu mút có màu xỉn hơn, đồng thời có những đường vân giống mắt lưới màu xanh bao quanh. Miếng nhụy lép hình trái tim với một vết lõm gian thùy ở mép trên, vành dưới có một vật giống răng chìa ra. Màu của miếng nhụy lép là màu mật, ở giữa có một chi tiết bao quanh giống biểu tượng của web, màu xanh.
Phân bố và thói quen sinh trưởng
Ở Đông dương. Các cây đã thu thập được là từ Việt Nam gần với biên giới Campuchia, trên độ cao khoảng 600 mét. Các cây này đã được sưu tập bởi Averyanov và các cộng sự của ông ở dẫy núi Bi Đúp thuộc tỉnh Lâm Đồng và các huyện ở Thanh Hóa, trên độ cao chừng 900 mét.
Mùa ra hoa
Trong môi trường nuôi trồng ở miền trung tây Âu, Paphiopedilum cerveranum ra hoa từ tháng Giêng qua tháng Ba.
Biến loài và các biến thể
Paphiopedilum cerveranum forma viride (Braem) Braem
Biến loài này lần đầu được mô tả như là Paphiopedilum robinsonii forma viride bởi Braem, được in trong tạp chí Orchidées, Culture et Protection số 36 (1998). Nó đại diện cho dòng albino. Hoa của chúng có màu xanh không đồng nhất đến màu xanh vàng. Tất cả các yếu tố khác của chúng đều có thể cho phép xác định là một loài./.