NGƯỜI GIÀ CHIÊM NGHIỆM (114)
NHÌN LẠI
Tính đến năm Canh Tý “lão Hạc” đã sống trên đời này 84 năm rồi đó. Cuộc đời đúng là một hành trình thử thách lão. Bây giờ về già rồi, vừa nhâm nhi ly trà xanh đặc chát, lão vừa nghĩ đến số phận. Lão khẳng định rằng, như bất cứ ai, lão sinh ra trên cõi đời này để chịu thử thách.
Lão mồ côi cha từ năm lão mới được một tuổi đời, vì vậy lão chẳng hiểu gì về tình cảm cha con, vì lão có được hưởng tình cảm cha con bao giờ đâu. Khi ông thân sinh ra lão, một nhà giáo, mất đi, gia cảnh sa sút, vậy là lão rơi vào hoàn cảnh của một gia đình nghèo túng. Họ hàng thương lão còn nhỏ mà đã chịu cảnh khổ cực, vì thế mà lão có được cái may là họ nhận nuôi, song lão lại bị thiệt thòi là phải sống xa mẹ, xa anh, xa chị, lang bạt từ khi còn là một đứa trẻ con. Có lẽ đó là thử thách đầu tiên mà lão phải chịu đựng cho đến năm lão được mười lăm tuổi.
Chiến tranh liên miên, đời sống khó khăn, học hành dở dang, vậy là lại một lần nữa lão phải xa gia đình, khăn gói quả mướp lìa quê để học lấy một cái nghề. Ba năm lão được nhà nước nuôi cơm, lúc nào cũng no căng rốn, chẳng bù cho khi còn ở nhà, bữa đói bữa no. Ngoài ra lão còn được nhà nước mỗi tháng cho 18 đồng để tiêu vặt. Từ nhỏ đến lớn chưa bao giờ lão được sướng như vậy.
Rồi đến lúc chẳng thể ngồi mài đũng quần mãi ở ghế nhà trường, lão bắt đầu cuộc sống tự lập. Đó là năm lão tròn hai mươi tuổi. Người ta bảo lão đi đâu thì lão đi đó; người ta bảo lão làm gì thì lão làm việc đó. Người ta đưa lão lên miền sơn cước, vào những năm đó, nơi ấy gọi là nơi rừng thiêng nước độc, người thân lo cho lão, song bản thân lão chẳng có một khái niệm gì.
Anh trai lão có hàm thượng thư của một bộ, chị gái lão là tri huyện ở một tỉnh, song lão nghĩ việc ai nấy làm, chẳng liên quan gì đến lão. Hàng ngày lão vẫn như một con chuột chui rúc trên trần nhà mà kéo dây, đặt điện; khi thì lão như con khỉ đu trên đỉnh cột điện dưới trời nắng chang chang; có hôm lão lội ộp oạp băng qua các cánh đồng lúa, bơi qua kênh mương để kiểm tra đường dây điện cao thế từ vùng này qua vùng khác.
Việc của người khác chẳng có liên quan gì đến lão. Lão cứ vui vẻ mà nhận mọi sự thử thách, sự ban ơn… Có lần lão được xét cho ra nước ngoài học về làm một chân kỹ sư, mọi chuyện tưởng hanh thông, lão đã nói lời chia tay gia đình, song người ta bảo lão không đủ sức khỏe nên lại gởi lão trở lại nơi rừng thiêng nước độc. Lão cũng chẳng buồn, lão làm như đó là chuyện đương nhiên vậy.
Trong tình cảm trai gái, cũng được mấy người có cảm tình với lão nhưng người ta thấy lão là kẻ bất cần đời, địa vị xã hội thấp, lại là một lão nhà quê nữa chứ, vì thế gần chục năm ở nơi rừng rú, lão chẳng có một “mảnh tình vắt vai”. Cho đến một ngày ra khỏi rừng, đi xuống núi, lão mới có vợ.
Lão và vợ lão là hai thái cực hoàn toàn trái ngược nhau. Như mặt trăng với mặt trời, như ngày với đêm, như hai màu đen trắng. Song ai là mặt trăng ai là mặt trời, ai ngày ai đêm, ai đen ai trắng thì lão không dám “tự phán”. Đó lại là một thử thách với lão. Lão mặc kệ đời, ai cũng có cách sống riêng của người đó. Nhờ vậy mà vợ chồng lão chưa một lần to tiếng qua lại và ở được với nhau cho đến tận bây giờ.
Lão có ba người con, lão yêu chúng một cách rất cực đoan. Có con rồi có cháu, lão chỉ muốn chết để không phải chứng kiến bất cứ sự bất hạnh nào, nếu có, đến với con cháu lão. Nhưng rồi đứa con gái duy nhất trong số ba đứa lại đột ngột bỏ vợ chồng lão mà đi. Đó là thử thách lớn nhất, làm cho lão khó mà chịu đựng nổi. Lão khóc, cứ lúc nào nghĩ đến con là lão khóc. Sợ người ta cười vì già lắm rồi mà còn khóc nên lão khóc vụng khóc trộm.
Từ ngày đứa con gái của lão chết, lão lại càng tỏ ra bất cần đời. Lão bỏ ngang sự nghiệp trở về làm thường dân. Lão chưa bao giờ thèm một bữa ăn ngon, chưa bao giờ lão muốn ra khỏi nhà, đi đây đi đó; lão chẳng có ước mơ nhà cao cửa rộng, chẳng ước mơ có tiền triệu tiền tỷ trong người; lão ăn để mà sống, và sống cho qua hết thử thách của cuộc đời.
Lão muốn chết nhưng lão biết chết cũng không dễ. Lão nhát gan nên không dám tự vẫn. Hôm lão bị một người đi xe gắn máy tông phải trên đường. Lão nghĩ, kỳ này chắc mình được chết. Cho nên khi bà con trên phố giữ chàng trai kia lại thì lão đã xin mọi người để anh ta đi. Ấy vậy mà lão cũng không chết cho.
Thử thách vẫn còn trong quãng đời còn lại của lão, trạng thái nó như thế nào nữa thì lão không biết, không hình dung ra được, vì tất cả còn ở phía trước. Người tu hành bảo kiếp trước lão mắc tội nhiều quá, kiếp này lão phải sống để trả hết nợ. “Vậy thì ta lại chờ!”, lão nghĩ thế!./.
Hình trong bài: Hạc bay về trời (ảnh của Võ Thanh Vân)
Ngày 28 tháng Chạp Kỷ Hợi – 20/1/2020
Ph. T. Kh.